Мақолаҳо

Институти Президентӣ ва нақши он дар рушди иқтисодиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон

Мувофиқи банди I-и боби I-уми Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон шакли идоракунии Ҷумҳурии Тоҷикистон президентӣ мебошад. Президент тариқи раъйдиҳии умумихалқӣ интихоб шуда, ҳуқуқҳои он дар моддаи 69-и он муайян гардидааст.
Президент сиёсати дохилию хориҷии кишварро муайян карда, ба санадҳои меъёрию ҳуқуқии кишвар - қонунҳо, барномаҳо, стратегия ва санадҳои байниҳукуматӣ имзо мегузорад. Ҳамзамон низоми пулии кишварро муайян намуда, барои баррасӣ ба Маҷлиси Олӣ ирсол менамояд.
Шакли идоракунии президентӣ дар бисёре аз давлатҳои ҷаҳон истифода гардида, нисбати идоракунии парламентӣ ё республикавӣ дар рушди иқтисодиёти мамлакат самараноктар аст. Зеро дар чунин шакли идоракунӣ якчанд бартариятҳо аз нуқтаи назари иқтисодӣ мавҷуд аст, ки инҳоянд:
-қабули қарорҳо;
Дар иқтисодиёт масъалаи аз ҳама зарурӣ қабули қарори дуруст ва саривақтӣ буда, пешравии бисёре аз ширкат ва ҳатто давлатҳо аз он вобастагии зич дорад. Дар илми иқтисодиёт исбот гардидааст, ки рақобатпазирӣ, рушди корхона ва давлатҳо аз доштани маълумоти зарурӣ ва қабули қарорҳои саривақтӣ вобаста аст. Ҳатто фикру ақидаи муқобилбудаи назарияи низоми бозорӣ ва кейнсчигӣ дар ин самт ягона буда, қабули саривақтии қарорҳоро асоси пешравӣ ва рушд медонистанд. Дар шакли идоракунии президентӣ қабули қарорҳо аз тарфи Президент ба анҷом мерасад. Яъне, Президент дар шароити зарурӣ метавонад қарори лозимаро саривақт қабул намуда, кишварро аз вартаи буҳрон ё пастравӣ наҷот диҳад. Ин ҳодисаро метавон дар давраи буҳрони молиявии соли 2008 ва пас аз он мушоҳида намуд, ки мувофиқи дастуру супориши Президенти кишвар, мухтарам Эмомалӣ Раҳмон хароҷотҳои дуюминдараҷа манъ карда шуда, тамоми маблағҳо барои аз буҳрон наҷот ёфтани кишвар равона гардид. Дар шакли парламентӣ ё дигар он дар баррасии вакилон қарор гирифта, метавонад муҳлатҳои зарурӣ аз даст равад. 
-пешгирии лоббизм.
Дар таҷрибаи давлатдории кишварҳои алоҳидаи дунё мушоҳида мегардад, ки дар парлумон ҳангоми қабули ин ё он қарор, қонун ва санадҳои меёрию ҳуқуқии кишвар гурӯҳи алоҳидаи вакилон метавонанд ба тарфдории ин ё он ҳуҷҷат овоз диҳанд ва ё манфиати гурӯҳи алоҳидаи интихобкунандагонро химоя намуда, ба тақдири дигар қисмати аҳолӣ зиён оранд. Дар шакли идоракунии президентӣ азбаски қонунҳо ва санадҳои меъёрию ҳукуқӣ аз тарафи Президент сурат мегирад, ин ҳолатҳо пешгирӣ карда шуда, манфиати аҳолӣ пурра аз тарафи Президент назорат карда мешавад. Яъне, Президент, ки аз тарафи аҳолӣ интихоб мегардад ба гурӯҳи алоҳида мутааллиқ набуда, манфиати миллиро ҳимоя менамояд.
Ин аст, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо саъю кӯшиш ва талошҳои бевоситаи Президенти мардумӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон рушди иқтисодиёт ҳамасола дар сатҳи 6-7 фоиз таъмин гардида, сатҳи камбизоатӣ аз 83 фоизи соли 2000 ба 31 фоиз дар соли 2015 расид. Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ дар соли 2015 48,4 миллиард сомониро ташкил намуда, нисбат ба соли 1991 771 маротиба зиёд гашт ва  ҳаҷми он ба ҳар як сари аҳолӣ 6.2 ҳазор сомониро ташкил дод, ки нисбат ба соли муқоисавӣ 600 маротиба афзудааст. Бо талошу меҳнатҳои бевоситаи Президенти мамлакат буҷети кишвар самти иҷтимоиро касб намуда, ҳаҷми он дар соли 2016 ба 17, 9 млрд. сомонӣ расонида шуд, ки нисбат ба соли 1991 2927 маротиба зиёд аст. Бо ташаббус ва иродаи бевоситаи Президенти Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Тоҷикистон се самти стратегии рушди худро муайн намуд, ки ин ҳам бошад; баромадан аз бунбасти коммуникатсионӣ, таъмини истиқлолияти озуқаворӣ ва истиқлолияти энергетикӣ буданд. Дар самти расидан ба ин ҳадафҳои стратегӣ дар кишвар корҳои зиёде ба анҷом расонида шуда, дар Паёми навбатии худ 20 январи соли 2016 Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Эмомалӣ Раҳмон сатҳи сифатан нави инкишофи Тоҷикистонро дар модели; аз таъмини истиқлолияти озуқаворӣ ба дастрасӣ ба ғизои солим, аз таъмини истиқлолияти энергетикӣ ба кишвари содиркунандаи қувваи барқ ва ба кишвари транзитӣ табдил ёфтан муайян намуд. Албатта, барои ин иқдоми навбатӣ аз тарафи Президенти кишвар заминаҳо фароҳам оварда шуда буданд. Яъне, агар дар 70 соли замони шӯравӣ дар қаламрави Тоҷикистон 547 км роҳҳои оҳан бошанд, пас дар 15 соли охир 190 км роҳи оҳан сохта, ба истифода дода шуд. Дар даврони истиқлолият бошад, беш аз 2000 км роҳи мошингард, 240 пул ва зиёда аз 30 км нақбҳои мошингузар ба маблағи умумии 11,4 млрд. сомонӣ сохта ва ба истифода дода шуданд, ки ин кишварро аз 4 қисмат ба як воҳиди кулл табдил дода, ҳаракати мошинҳо, боркашонӣ ва рафтуои аҳолиро дар тамоми сол таъмин намуд. Гуфтан мумкин аст, кишвар аз бунбасти коммуникатсионӣ баромад, имрӯз дар сохтмони роҳҳои байналхалқӣ фаъолият намуда истодааст. Ҳамаи ин ба воситаи маблағҳои дохилӣ ва ҷалби сармояи хориҷӣ ба амал бароварда шуд, ки дар он нақши Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зиёд буда, маҳз натиҷаҳои сафарҳои хизматӣ аз кишварҳои маблағгузор ва вохӯриҳои бевоситаи он бо ташкилотҳои молиявии ҷаҳонӣ ҷиҳати ҷалби сармояи хориҷӣ буданд. 
Метавон бо исрор қайд намуд, ки ба воситаи татбиқи сиёсати дурандешонаи Президенти кишвар соҳибкорӣ дар кишвар тараққӣ ёфта, фақат шумораи корхонаҳои саноатӣ аз 358 адад дар соли 1991 ба 2100 адад дар соли 2015 баробар шуд. Танҳо дар самти коркарди пахта аз 28 ҳазор тоннаи соли 1991 ба беш аз 100 ҳазор тонна дар соли 2015 омада расид.
Афзоши ҳадди ақали музди миёнаи меҳнат 70 маротиба ва нафақа 85 маротиба, даромади аҳолӣ 25 баробару пасандозҳо беш аз 85 баробар дар даврони истиқлолият гувоҳи он аст, ки Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистааст вазифаи бар дӯшдоштаи худро дар назди халқу Ватан сарбаландона иҷро намуда истода, баҳри гул-гулшукуфии кишвар саҳми босазо ва нотакрор гузорад. Заҳмату талошҳои Президенти кишварро мардуми шарафманди Тоҷикистон ба назар гирифта, бобати арҷгузорӣ ба меҳнату садоқати ин шахсияти нотакрори таърихӣ соли 2016 ба он кас унвони олии Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллатро лоиқ донистанд, ки ин меҳру муҳаббати мардуми тоҷик ба Президент ва институти президентӣ дар Тоҷикистон мебошад. Барои ифшои тарафдории худ аз сиёсати Президент ва институти президентӣ аз тарафи вакилони мардумии кишвар 16-ноябр ҳамчун Рӯзи Президент таъйин карда шуда, ҳамасола он дар рӯҳияи тантанавӣ ҷашн гирифта мешавад. 
Институти президентӣ, ки ба он шахси нотакрори таърихӣ, Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон Президент мебошад, дар рушди иктисодиёти кишвар саҳми арзанда гузошта, самаранокии он дар инкишофи нишондодҳои макроиқтисодӣ исботи худро ёфтааст.

Муовини ректори Донишкадаи
молия ва иқтисоди Тоҷикистон
Сафаров Бахром Гулматович